Kosthald og kreft

Bakgrunn: Kosthald som eksponeringsfaktor for ulike former for kreft vert i dag sett på med stor interesse, og det er begynt å koma retningslinjer for inntak av matvarer og næringsstoff for å redusera risikoen for kreft. Retningslinjene er i stor grad basert på risikoestimat frå epidemiologiske studiar. Sidan kostdata tilliks med mange andre eksponeringsvariablar vil vera hefta med målefeil, vil det typisk oppstå feil i risikomåla. For kosthald som eksponeringsvariabel er dette alvorleg ettersom den forventa effekten på kreftrisiko er svak (relativ risiko i storleiksorden 0,5-2), men likevel av stor verdi for folkehelsa. Trass i dette er det gjennomført svært få oppfølgingsstudiar av kosthald og kreft der ein har teke omsyn til validiteten til kostdata i analysane. Å kjenna til validiteten til kostdata og å ta omsyn til validiteten i risikoanalysar kan vera utslagsgjevande for konklusjonen i kreftepidemiologiske studiar.

Formål: Formålet med prosjektet var å validera kostdata og deretter nytta valideringsresultata til å korrigera risikomål i analysar av kosthald og kreft.

Materiale og metode: Prosjektet er gjennomført som del av den landsdekkjande kreftepidemiologiske studien ”Kvinner og kreft” som inkluderer 102 443 kvinner. Kvinnene i studien har svart på fleire spørjeskjema om kosthaldet deira, og det er desse opplysningane ein ønskjer å kjenna validiteten til. Valideringa er gjort i eit underutval av studien ved å samanhelda kostdata frå skjema med kostdata frå fleire såkalla 24-timars kostintervju. I desse intervjua er kvinnene bedt om å gje ei detaljert skildring av alt dei åt og drakk det føregåande døgnet. Resultata frå valideringsstudien vert no implementert i analysar av kostfaktorar og kreft i sjølve hovudstudien. Me analysera også kost – kreft sambandet utan å ta omsyn til resultata frå valideringa, og får slik eit mål på kor stor rolle feila i kostdata spelar for slutningane ein trekkjer om kosten sin innverknad på kreftrisikoen.

Gjennomføring/resultat: Totalt inngår 286 kvinner frå ”Kvinner og kreft” i valideringsstudien, og i alt 1134 kostintervju er gjennomførte. I regelen er kvar kvinne intervjua fire gonger: ein gong kvar årstid og på ulike vekedagar for å dekka eventuell vekedag- og årstidsvariasjon i kosten. Etter at intervjua var fullførte svarte deltakarane på eit nytt kostskjema. Opplysningane frå intervjua er analysert saman med opplysningane frå det siste skjemaet. Analysar viser blant anna at kvinnene rapporterer eit høgare inntak av sukker og alkohol i intervjua enn i skjema, mens det motsette er tilfelle for inntak av fisk. Desse og fleire resultat er publisert i internasjonale tidsskrift. Oppfølgingsanalysar av sambandet mellom kostinntak og kreft er nyss starta opp, og det er for tidleg å presentera resultat frå dette arbeidet.

Vitskapleg verdi: Med kosthaldsopplysningar frå fleire spørjeskjema og fire gjentekne kostintervju pr. person er dette eit svært interessant materiale som fleire forskarar vil bruka vidare. God kjennskap til kosten si rolle for kreftrisiko er av stor verdi ut frå den allmenne eksponeringa, det store talet på kreftformer som kan relaterast til kosten og førebyggingspotensialet i befolkninga. Rett risikoestimering er nødvendig ettersom den forventa effekten av kosthald på kreftrisiko er liten, og sjølv mindre feil i kostdata kan medføra feilaktige konklusjonar. I tillegg til den kunnskap prosjektet gjev om sambandet mellom kost og kreft, er erfaringane med implementering av valideringsdata verdifulle også for studiar av andre eksponeringsfaktorar og sjukdommar.

Referansar:

Hjartåker A, Andersen LF & Lund E (2007) “Comparison of diet measures from a food-frequency questionnaire with measures from repeated 24-hour dietary recalls. The Norwegian Women and Cancer Study.” Public Health Nutr , nr. 10, s. 1094-1103.

Hjartåker A (2007) “Selection of food table codes for foods prepared with fat and for mixed dishes: Impact on estimated nutrient intake.” J Food Comp Anal, nr. 20, s. 25-30.